خیلی از اوقات دیده می شود که افراد از روی عصبانیت و گاه ازروی اجبار قسم ها و سوگند هایی را می خورند که دقایقی بعد که به حالت عادی و نرمال بر می گردند و متوجه می شوند از سوگند خود پشیمان شده و در دوگانگی باقی می مانند که چه کنند ؟!آیا باید سوگندهای خود را اجرا کنند یا برآنان اجرای سوگند ها واجب نمی باشد.

در این مقاله به مختصرب پیرامون این موضوع می پردازیم .

سوگند، وسیله ای برای فرار از مسئولیت

بین داماد و دختر یكى از یاران پیامبر صلى الله علیه و آله به نام عبدالله رواحه، اختلافى پیش آمد و او سوگند یاد كرده بود كه دخالت نكند و آشتى ندهد. آیه نازل شد كه سوگند را وسیله‏ى فرار از مسئولیت‏ها و مانع نیكى‏ها و تقوا و اصلاحات قرار ندهید: «و لاتَجعَلوا اللّه عُرضَةً لاَیمانِكم أن تَبرّوا و تَتّقوا و تُصلحوا بین النّاس» نام خدا را همه جا خرج نكنید، براى سوگند حریم بگذارید، سوگند را مانع كار خیر قرار ندهید. این‏گونه سوگندها تكلیف آور و لازم الاجرا نیست.

نسبت به خدا حریم ها را حفظ نمایید!

این كه انسان به هر مناسبتى به خدا سوگند بخورد، نوعى سبك كردن و بى‏ادبى و جرأت نابجاست، مثلاً: اگر سوگند یاد كردى كه به فلانى كتك بزنى یا به همسر خود بى‏احترامى كنى یا مال دیگرى را توقیف كنى یا از تحصیل و كار و عبادت و خدمت و كمك و وام دادن و واسطه شدن و امثال آن دست بردارى، در تمام این موارد، سوگند ارزشى ندارد.

افرادى هستند كه به خاطر یك شكست و یك اتفاق، براى خود جریان مى‏سازند؛ مثلاً قرض الحسنه‏اى داده و بدهكار طفره رفته و دیر پرداخت كرده، سوگند یاد مى‏كند یا تصمیم مى‏گیرد كه به هیچ‏ كس وام ندهد. به مسجد رفته و كفش او گم شده، از شركت در جماعت دست برمى‏دارد. معلمش بداخلاقى كرده، ترك تحصیل مى‏كند.
«و لاتَجعَلوا اللّه عُرضَةً لاَیمانِكم أن تَبرّوا و تَتّقوا و تُصلحوا بین النّاس» نام خدا را همه جا خرج نكنید، براى سوگند حریم بگذارید، سوگند را مانع كار خیر قرار ندهید. این‏گونه سوگندها تكلیف آور و لازم الاجرا نیست

سوگندهاى بى ارزش‏

یكى از سوگندهاى بى‏ارزش این بود كه در جاهلیت بعضى مردان براى در تنگنا قرار دادن همسران خود، سوگند یاد مى‏كردند كه با آنان همبستر نشده و آمیزش نكنند! (این كار را «ایلاء» مى‏نامند كه در آیه 226 سوره بقره آمده است.) در واقع براى كار بد خود از مقدس‏ترین نام استفاده مى‏كردند.

سوگندهایى كه براساس بى‏توجهى و بدون فكر و اراده و در با عصبانیت و پرحرفى و عجله یا به اشتباه از انسان سر مى‏زند، ارزش حقوقى ندارد ؛ «لایؤاخذكم اللّه باللّغو فى أیمانكم»(بقره، 225.)

سوگند های ارزشمند را بشناسید!

بنابراین، ارزش تنها مربوط به سوگندهایى است كه:

الف) در حال عادى باشد.

ب) به نام مقدس خدا باشد.

ج) براى كار مفید و سودمندى باشد.

تعهد و انجام این‏گونه سوگندها واجب و شكستن آن حرام و سبب پرداخت جریمه (كفاره) است.

جریمه‏ى وفا نکردن به سوگندهای ارزشمند چیست؟

با توجه به آیه‏ى 89 سوره‏ى مائده باید یكى از موارد زیر را عمل كند:

1- یا شكم ده فقیر را از غذاهاى متعارف، سیر كند : «اطعام عشرة مساكین من أوسط ما تطعمون»

2- یا ده فقیر را لباس بپوشاند : «أو كسوتهم»

3- یا یك برده را آزاد كند : «او تحریر رقبة» 

4- و اگر قدرت هیچ‏یك را ندارد، سه روز روزه بگیرد. «فمن لم یَجد فصیام ثلاثة ایّام»